Vrouwengezondheid in de knel

De 17 Sustainable Development Goals (SDG’s) die voor 2030 gesteld zijn door de 193 lidstaten van de Verenigde Naties (VN) en de World Health Organization (WHO) omvatten een breed pakket aan ontwikkelingsdoelen om de samenleving en leefomgeving gezonder en gelijkwaardiger voor iedereen te maken. Goede gezondheid, welzijn en gendergelijkheid zitten in SDG 3 en 5 besloten en daarbij gaat het niet alleen om ‘equality’, maar ook om ‘equity’, waarmee vooral maatwerk naar ieders behoeften wordt bedoeld. Daarmee wordt de zorg efficiënter, meer persoonsgericht en meestal ook goedkoper. Voor de realisatie van deze ambitieuze SDG-doelstellingen is een goede commitment van alle participerende regeringen vereist.

Impact van Covid-19 op vrouwen

De recente Covid-19 pandemie heeft ons geleerd hoe belangrijk maar ook verschillend onze leefomgeving is als eenzelfde ziekte ons wereldwijd treft. En hoe verschillend de impact is van een dergelijke pandemie op de gezondheid en het welzijn van mannen en vrouwen. Waren het vooral oudere mannen met overgewicht die in de acute fase van de virusinfectie sneuvelden op de IC, ruim 80% van de huidige long Covid-patiënten is vrouw. Blijkbaar is het immuunsysteem van vrouwen effectiever in het bestrijden van de acute infectie, terwijl het stoppen van de voortkabbelende afweerreactie bij hen moeilijker te realiseren is. Belangrijke inzichten waar we ook voor tal van andere gezondheidsproblemen veel van kunnen leren.

Hart- en vaatziekten

Hart- en vaatziekten zijn doodsoorzaak nummer 1 bij vrouwen, met een te hoge bloeddruk als meest dodelijke risicofactor bovenaan. In de afgelopen decennia is het duidelijk geworden dat de veroudering van de kransvaten van het hart en de hartspier zelf volgens een ander patroon verloopt bij vrouwen dan bij mannen. Omdat de gezondheidszorg ontwikkeld is naar het model van de mannelijke patiënt staat de diagnostiek en behandeling van hartklachten bij vrouwen nog steeds op achterstand. De juiste diagnosen bij vrouwen worden nog dagelijks gemist. Ook de invloed van omgevingsfactoren op hartklachten is verschillend tussen de beide seksen. Denk aan klimaatveranderingen, arbeidsomstandigheden, financieel economische positie en bijvoorbeeld huiselijk geweld. Onze directe leefomgeving en de stress die we daarbij ervaren heeft een grote impact op ziekte en gezondheid, iets dat in de spreekkamer nog onvoldoende aan bod komt.

Politieke tegenwerking

In februari 2025 heeft Donald Trump een streep gehaald door de ambitieuze VN/WHO-doelstellingen en een waslijst van woorden zoals vrouwen, gender, inclusiviteit, gehandicapt, discriminatie etc. als ongewenst verklaard. Met zijn anti-diversity, equity and inclusion (DEI) beleid zijn honderden lopende onderzoeksprojecten gestaakt, vele duizenden medewerkers ontslagen en wetenschappelijke publicaties verboden. Zijn afkeer voor de academische wereld en de vrijheid van meningsuiting zijn redenen om belangrijk voortschrijdend wetenschappelijk inzicht ook op tal van andere terreinen naar de prullenbak te verwijzen. Universiteiten en vakbladen worden geïntimideerd en beknot op hun budgetten. Inspirerende samenwerkingen van instituten met andere landen en culturen worden geblokkeerd en nietig verklaard.

De overgang als verdienmodel

Dit heeft ook voor het thema vrouwengezondheid grote gevolgen, omdat we daarin de afgelopen tien jaar juist een enorme inhaalslag mee aan het maken waren. Niet alleen belangrijk voor het welzijn van vrouwen, maar ook voor hun gezinnen, financiële positie en mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Maar was het kind met het badwater al niet eerder weggegooid door de digitale explosie van desinformatie op de sociale mediakanalen? Veel wetenschappelijke inzichten zijn daar de afgelopen jaren in twijfel getrokken en op het web wemelt het van de coaches en ervaringsdeskundigen die niet gehinderd worden door enige gegronde kennis van zaken. Verdienmodellen zijn een gat in de markt op het terrein van de ‘overgang’, van een taboe veranderd in een verdienmodel gezien de krappe arbeidsmarkt in sectoren zoals de zorg en het onderwijs waarin van oudsher veel vrouwen werken. Persoonlijke meningen worden steeds vaker gedeeld als wetenschappelijke inzichten of zelfs richtlijnen. Officiële wetenschappelijke artikelen en onderzoeksresultaten worden genegeerd of minder serieus genomen. Dat is misschien wel een groter gevaar voor onze gezondheid dan een roepende oude man uit Washington.

Het gevaar van social media

Het is een groot goed dat de stem van de patiënt steeds luider hoorbaar is in de spreekkamer, maar het moet niet doorslaan naar willekeurige, soms gevaarlijke, adviezen op de sociale media. Vakmensen die jarenlang gestudeerd hebben en een schat aan werkervaring hebben opgebouwd, moeten we blijven koesteren om hun kennis en inzichten die de wetenschap ook weer naar een hoger niveau tillen. De academische wereld heeft ieders steun nodig, er moet ruimte blijven voor innoverende samenwerkingen, creativiteit en nieuwe inzichten.
De oproep aan VWS om dit najaar een nationale strategie Vrouwengezondheid te lanceren is nu wel omarmd door Danielle Jansen, interim minister van VWS, maar er ontbreekt extra budget om het thema vaart te geven.

Referenties
1. De Gezondheidskloof. Waarom vrouwen nog steeds op achterstand staan. Angela Maas, Els Quaegebeur. De Arbeiderspers 2024. ISBN 9789029552196.
2. tweede-oproep-nationale-strategie-vrouwengezondheid-b.pdf

Biografie

Angela Maas is een Nederlands cardioloog en de eerste hoogleraar Cardiologie voor vrouwen in Nederland. Zij is expert in hart- en vaatziekten bij vrouwen en de rol van vrouwelijke hormonen op het vasculaire systeem, en vervult een pioniersfunctie in het onderzoek naar de verschillen tussen mannen- en vrouwenharten. Zelf noemt zij zich ‘cardiofeminist’. Maas studeerde geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij specialiseerde zich in de cardiologie in het Sint Antonius Ziekenhuis in Utrecht.

Lees meer over de Comenius Wandeling of de andere leergangen.

Deze tekst verscheen eerder als Lecture Spirituelle.

Verder praten over dit artikel? Neem contact op met Team Leiderschapsontwikkeling via  033 – 422 99 29 of mail naar info@comeniusleadership.nl.