Wat is mensgericht leiderschap?

Jurgen van Nimwegen (1983) werkt nu 3 jaar bij Comenius als programmaontwikkelaar. In het onderstaande artikel reflecteert hij op mensgericht leiderschap en de vele inzichten die hij daar de afgelopen jaren over heeft opgedaan. Deze inzichten volgen uit de ontmoetingen met wetenschappers zoals Paul Verhaeghe, René Ten Bos, John Rijsman, Paul van Tongeren, Victor Muller, Henk Barendregt, Mirjam Hartkamp, Joke Hermsen, Henriette Koomans, Paul Moyaert, Jan Bor, Johan Verstraeten, Arjo Klamer, Rutger Bregman, Govert Buijs, Shervin Nekuee, Woody Laurens en Peter de Baan, die hij mocht ontmoeten in zijn rol als programmamaker.

Wat is mensgericht leiderschap?
Wat is mensgericht leiderschap? Het tegenovergestelde heet dehumanisatie; de mens reduceren tot object, een eigendom dat misbruikt of weggegooid kan worden. Het commodificeren van de mens tot een handelswaar bijvoorbeeld, gericht op winstmaximalisatie. Nare, autoritaire regimes doemen op: schedelstapels van Pol Pot, Zyklon-B massagraven van Hitler en wat recenter sweatshops, waar kinderhanden goedkoop kleding produceren. Wat is dan wel mensgericht leiderschap?

Wijsheid in Leiderschap
De leergang Wijsheid in Leiderschap inspireert tot nadere beschouwing van de vraag: ben ik een mensgericht leider? Ben ik überhaupt mensgericht naar mijzelf? Stil durven staan, aandacht geven aan jezelf, voelen van de adem, het soms ongemakkelijk ontmoeten van de eigen stilte. De ruis van de gedachten accepteren, er wat afstand van nemen, de maalstroom observeren. Wetenschappelijk mindfullness beschouwen én ervaren, evenals andere stadia van dieper bewustzijn. Aandacht geven aan de stem, de klankkast, het resoneren van je boodschap. Onderzoeken en verbeelden van de stilte in onze interactie, een boodschap door de ruimte heen meegeven, dwars door imaginaire begrenzingen en drempels van twijfelachtigheid. Keuzevrijheid genereren, als bewuste beweging binnen alle onbewuste stromingen die je leven rijk, onzeker en spannend maken.

De mens als maat der dingen
Homo Mensura, de mens is de maat van alle dingen, is een korte, treffende uitspraak van Protagoras, 2500 jaar geleden. Om de maat werkelijk te bepalen zijn wij in continue contact met andere mensen. Identiteit is relatie, het proces van identificatie en separatie. Een mens is een knooppunt van ontmoetingen met andere mensen. Wie ontmoet je als leider? Hoe kijk je als leider naar de ander? Is de ander een stereotype verzameling vanuit een reductionistisch mensbeeld of rijker dan dat; zoomen we in, luisteren we aandachtig, willen we weten ‘wie’ iemand is? Zijn we als leider een machthebber of gezagsdrager? Hoe gaan we om met vertrouwelingen en bondgenoten en hoe met de ander, de vijand, de weerstand?

Mensgericht leiderschap is met charisma voor de mensen staan en met bestaande, beperkende regels durven te breken. Het is ruimte geven aan de ander, het nieuwe, de nog onbekende creatie. Mensgericht leiderschap bij Comenius is ook ervaren en ondergaan: ontberingen als groep doorstaan, het weerstaan van magnetiserende verleidingen en verweerd met schram en littekens jezelf, in de spiegel, als leider zien.

Ken uzelf en dans mee
Gnothi Seauton, ken uw volledige zelf; verken al je accenten in diverse rollen en contexten om daarmee een rijker palet te hebben om werkelijk uit jezelf de ander te raken. Beseffend dat het hart redenen heeft die de rede niet kent. Waar tijd anders dan het dwingend staccato van de chronos staat voor een moment, er ruimte ontstaat voor het ontmoeten van de onrust, zodat in vruchtbare grond de melancholie creatie kan geven in plaats van onvruchtbare stagnatie, onverschilligheid of cynisme.

Aandacht, niet alleen voor ‘onwillekeurigen’ als familie, buurt en vrienden, maar eveneens voor 8.000 kilometer verderop, waar we de nieuwe generaties ook florerende economieën met schone lucht gunnen, waar de nieuwe leiders vervolgens hun mensgerichte verantwoordelijkheden mogen tonen aan de nieuwste wereld. In Medias Res tonen wij onszelf aan de wereld, dansen we een verhaal dat we verbinden aan de verhalen van anderen, vervolgens stappen we er weer uit en – Memento Mori – laten we tijdelijk iets na: wat? Is dat ook hetgeen je werkelijk van waarde vindt?

Verbonden
In de leergang Wijsheid in Leiderschap ontstaat het besef dat een eigen stem pas kan afstemmen als die stem ook echt eigen is gemaakt. Alleen kunnen zijn als premisse van de verbonden zelf. Een verbonden zelf die contexten leest, proeft en vanuit het ‘laten zijn’ observeert wannéer wat te gaan veranderen. Besluiten weet te maken met open vizier, vrijmoedig lef tonend en de kunde van onderscheiden pas inziet na goed luisteren, observeren en bevragen. Evenwichtig de taal 1 van taken, deadlines en cijfers in balans brengend met de taal 2 van waarde, verhalen en vergezichten. Díe magnetiseren, verbinden, doen geloven, daar ontstaan de kathedralen en dansen we in onze waanzin, bewegen we, kunnen we zijn. Geef je over aan Comeniaanse gidsen in Wijsheid in Leiderschap die inspireren, confronteren en verdiepen, waarbij reflectie leidt tot nieuwe visies én verbonden daden.

Jurgen van Nimwegen is sinds 2016 programmaontwikkelaar bij Comenius. Na een ‘Beta’ atheneum studeerde hij Culturele Antropologie in Utrecht, was hij onderzoeker bij SGBO, volgde hij een traineeship bij BMC, gaf hij cursussen en trainingen (aan studenten van de Universiteit Utrecht en sinds 2013 ook aan andere organisaties) en werkte hij voor drie gemeenten aan de decentralisatie van Rijkstaken.