Haardvuurgesprek met alumna Mardjan Seighali

Comenius had kort daarna de eer om in een vertrouwd gezelschap van Comenianen met Mardjan in gesprek te gaan over de relatie tussen vrijheid en wijsheid, over moed, durf en kracht. Dit gebeurde onder leiding van moderator en alumna Lia Genee. In de benauwde setting van de Koepelgevangenis te Arnhem wandelden we in gedachten met Mardjan mee in haar zoektocht naar vrijheid. Hieronder een terugblik van het Haardvuurgesprek.

U bent letterlijk en figuurlijk volwassen geworden in de gevangenis in Iran. Hoe voelt het voor u om deze gevangenis met ons te betreden?

‘Een gevangenis staat symbool voor vrijheidsbeperking, dat heb ik op mijn manier ervaren. Alleen de context van deze gevangenis en de plek waar ik in het gevang heb gezeten verschilt in vele opzichten. Zo werd ik gevangen gezet vanwege mijn politieke idealen. Ik was jong, activistisch en streed voor vrijheid. Er was bij mij geen sprake van rechtspraak of van een eerlijke proces. Op geen enkel moment wist ik wat mij te wachten stond. Deze indringende en beangstigende vorm van onvrijheid: het breken van de vrije wil en geest, heeft mij tot in de kern gevormd. Om te overleven was het voor mij noodzakelijk mijn gevoelens uit te schakelen. Zo kon ik mijzelf en mijn dierbaren wapenen tegen de hardheid van het leven. Hoewel de gepijnigde geest voeding biedt krachtig in het leven te staan, zijn zowel fysieke als mentale vrijheid voor mij essentiële voorwaarden om tot wijsheid te komen. Ik ben dankbaar dat ik mijn idealen niet heb verloren en dat ik mijn weg naar vrijheid heb kunnen vinden. Net als Comenius vond ik Nederland.’

Een onderdeel van uw reis was de tocht naar Nederland. U was 26 toen u hier naar toe vluchtte. Wat was uw indruk van Nederland?

‘De vrijheid in Nederland is een cadeau. Maar eenmaal aangekomen in Nederland voelde ik me natuurlijk niet opeens vrij. Er was eerder sprake van totale verwarring. Hoewel ik als gevluchte vrouw slachtoffer was van een gewelddadig regime, wilde ik hier niet als slachtoffer gezien of behandeld worden. Het heeft kracht en moed nodig om huis en haard te verlaten. Een vluchteling ben je niet, het is geen identiteit, maar een ervaring die een mens vormt. Een beeldvorming of toegekende identiteit kunnen de bewegingsruimte begrenzen, dat is frustrerend. Vluchtelingen hebben daarom naar mijn idee geen redder nodig, maar een gids die hen de weg wijst. Uiteindelijk moet men de vrijheid hebben om zelf keuzes te maken en naar eigen inzicht het leven in te richten. Dit heeft mij doen beseffen dat ik mijn bewegingsvrijheid zelf heb moeten ontdekken.’

U kwam 29 jaar jaar geleden aan in Nederland. Vandaag de dag wordt er veel gesproken over Nieuwe Nederlanders en vluchtelingen. Hoe vindt u dat we nieuwkomers ontvangen en opnemen in de samenleving?

‘We doen het in Nederland niet slecht, maar ook niet uitmuntend goed. Mensen zoals wij, in leidinggevende posities kunnen het verschil maken. Het bedrijfsleven en werkgevers hebben de kracht om echt perspectief te bieden aan vluchtelingen. Zij zijn cruciaal voor onze economie. Wij kunnen kansen creëren om mensen met een vluchtelingachtergrond actief mee te laten draaien in de maatschappij. Het is niet iemands afkomst, maar het talent dat telt. Ik noem vluchtelingen dan ook liever gevluchte professionals: het zijn potentiële kandidaten voor organisaties en voor onze samenleving. De wilskracht en doorzettingsvermogen bij deze groep zijn enorm. Mensen met levenservaring hebben onze maatschappij veel te bieden, waardoor kennis wordt vergroot en de eigen wereldbeeld wordt verruimd. De juiste omgeving en relaties zijn essentiële condities om vorm te geven aan persoonlijke idealen en doelen. Naast mijn eigen wilskracht en doorzettingsvermogen, heeft mijn omgeving ook een belangrijke rol gespeeld in de weg die ik heb bewandeld. Wij moeten beseffen dat wij als bestuurders en leiders iemands leven een positieve wending kunnen geven.’

In uw zoektocht naar vrijheid heeft u verschillende onvrijheden gekend en grenzen moeten verleggen. Wat heeft u het meest geholpen in uw zoektocht naar vrijheid?

‘Ik merkte dat mijn eigen hardheid mij ver bracht, het hield mij letterlijk in leven. Maar overleven is geen leven. Hardheid verzuurt op den duur. Het creëert afstand met jezelf, je omgeving en met je dierbaren. Zo werd ik op een andere wijze geconfronteerd met de begrenzing van mijn eigen vrijheid. Dat kon ik niet laten gebeuren. Om mij echt vrij te voelen, had ik naast hardheid zachtheid nodig. Zachtheid voedde mijn ziel en gaf mij de kunst van het leven terug. Het maakt dat ik meer wil vertragen en genieten van er zijn. Door de zachtheid toe te laten, wist ik mijn verleden te omarmen om zo de toekomst te zien. Vanuit deze levenshouding merk ik ook dat ik anderen het beste kan helpen, omdat ik dichter bij mijzelf sta. Vertrouwen, grenzen aanvoelen, grenzen respecteren en grenzen aangeven zijn bij mij belangrijke thema’s in het dagelijks leiderschap. Mijn zoektocht naar vrijheid staat in relatie met de zoektocht naar wijsheid in leiderschap. Het is een innerlijke reis die ik bewandel. Het paradijs van het hart kent geen eindbestemming.’

Mardjan Seighali (1964) is directeur van Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF. Zij groeide op in Iran en is in 1990 voor het toenmalige regime gevlucht. Uiteindelijk kwam Mardjan met haar gezin in Nederland terecht. Hier kwam de vrijheid haar tegemoet en sindsdien heeft ze geen dag onbenut gelaten om die te benutten en koesteren. Mardjan is in de jaren negentig zelf financieel ondersteund door de stichting waar ze nu directeur van is. In Iran had zij de vrijheid niet om zich politiek te uiten, in Nederland heeft ze zich jarenlang ingezet voor de lokale politiek in haar woonplaats Almere. Naast haar werk is ze ook vele jaren bestuurlijk actief bij diverse organisaties. In juni 2016 trad zij toe tot de Raad voor Advies van het College van Rechten van de Mens. Mardjan is alumna van Comenius’ Nationale Leiderschapsleergang. Voor meer informatie over Mardjan zie: www.uaf.nl. 

Drs. Lia Genee (1958) adviseert bestuurder en directies, begeleidt en ondersteunt bij integrale organisatieontwikkeling. Zij werkt met professionals aan systemische leiderschapsontwikkeling en verzorgt opleidingen in systemisch leiderschap. Zij doet dit vanaf 2003 vanuit Passerel, dat zich richt op ontwikkeling van organisaties en hun professionals. Lia is oprichter en directeur van Passerel. Zij is in 1993 afgestudeerd gedragswetenschapper aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en was onder ander werkzaam in leiderschap en management in onderwijs, (jeugd)hulpverlening, zorg en psychotrauma. Lia volgde opleidingen in systemisch werken aan het leidende Hellinger Instituut in Groningen en bij het Syst-Institut in Keulen en München. Er verschenen twee boeken van haar in het licht van systemisch werken: Systemisch Leiderschap (juli 2017) en Systemisch Trainen over systemisch werken in groepen. Lia is alumna van de Comenius’ Middle East Leadership Course. Voor meer informatie over Lia zie www.passerel.com.